ითვლება: სამხედრო საქმის არსი იმაშია, რომ მას საქმე იარაღთან აქვს. ეს რასაკვირველია ასეა, მაგრამ სამხედრო საქმის არსი ამით არ ამოიწურება. რას ნიშნავს სამხედროობა ამას იარაღზე მითითებით ვერ ამოწურავ. სხვა მახასიათებლებია საჭირო. ჩვეულებრივ სამხედროები საკუთარი საქმის სპეციფიკაზე ნაკლებად ფიქრობენ. ჯერ ერთი ამისათვის მათ ძალიან ცოტა თავისუფალი დრო აქვთ. ამას გარდა სამხედრო საქმე თავისი ბუნებით არ არის საკუთარ თავზე ფიქრისკენ განწყობილი. ამას გარდა სამხედრო საქმის არსს იმდენად იქიდან კი არ წვდებიან ხოლმე, თუ რას ნიშნავს ჯარისკაცად ყოფნა, არამედ ადამიანური ყოფიერების სხვა რომელიმე სფეროდან, პირველ ყოვლისა პოლიტიკიდან. თუმცა ასეთი წვდომის მაგალითები მაინც მოგვეპოვება. შორს რომ არ წავიდეთ შეგვიძლია დავით გურამიშვილი ავიღოთ, რომელიც გარდა პოეტობისა ოფიცერიც იყო (სამწუხაროდ არა ქართული არმიის). `დავითიანის~ ცნობილ ადგილას, სადაც იგი ადამიანური ყოფიერების თუ საქმიანობის ათ ტიპს ჩამოთვლის სამხედრო საქმეს ცალკე გამოჰყოფს და წერს:



მოგვიანებით გურამიშვილი უფრო აკონკრეტებს რა მოეთხოვება სამხედროს,იმისათვის რომ სამხედრო იყოს:



ეს სამხედროობის არსის სხარტი და ლაკონური დახასიათებაა. ჩვენი ამოცანა იმაშია,რომ სამხედრო საქმის არსს უფრო დეტალურად ვწვდეთ.






თითქმის საუკუნის უკან დიდმა გერმანელმა ფილოსოფოსმა და სოციოლოგმა მაქს ვებერმა ორი ბროშურა გამოაქვეყნა. ერთს ერქვა ` `პოლიტიკა როგორც მოწოდება და როგორც პროფესია~, ხოლო მეორეს - `მეცნიერება როგორც მოწოდება და როგორც პროფესია~. ნაშრომები ქართულად საბედნიეროდ ითარგმნა. ვიკითხოთ: რატომ აარჩია თავის კვლევის თემად მაინცადამაინც ეს ორი სფერო. განა არ შეიძლებოდა გაჩენილიყო ნაშრომი სათაურით: `ხელოვნება როგორც მოწოდება და როგორც პროფესია~, ან თუ გნებავთ უფრო ოდიოზურიც `სანტექნიკის ხელოსნობა როგორც მოწოდება და როგორც პროფესია~? ჩანს ჩვენ სამხედროებს ამ ორ უკიდურეს პოზიციას შორის შუალედური ადგილი გვიჭირავს. მეცნიერებაზე და პოლიტიკაზე დაბლა და სანტექნიკაზე მაღლა (თუმცა ეს სრულიადაც არ ნიშნავს იმას, თითქოს სანტექნიკოსები ცუდი ბიჭები იყვნენ). მაგრამ ეს ადგილი, რომელსაც პრაქტიკულად ყველა ქვეყანაში ჩვენ სამხედროებს მეცნიერები და პოლიტიკოსები გვიკანონებენ,  სულაც არ გვანთავისუფლებს იქიდან, რომ ჩვენი ცხოვრების წესის გააზრება ვცადოთ. სამხედროდ ყოფნა აბსოლუტურად ცნობიერი არჩევანის შედეგია. რას გულისხმობს ეს არჩევანი? რატომ ხდება სამხედრო სამხედროდ? შესაძლოა ეს მავანი ფილოსოფოსის ცარიელი ახირების საგნად ჩაგვეთვალა (თუგინდ ისეთისა რომელსაც ჩემსავით სამხედროობა მოუწია), რომ არა ერთი რამ: სამხედრო საქმე ადამიანური არსებობის იმდენად ფაქიზი ინსტრუმენტი გახდა, რომ ის მის მონაწილეთაგან საკუთარი არსის და ფუქნციის სერიოზულ გააზრებას ითხოვს. 16-ე საუკუნის დაქირავებულ მხედარმთავარს, კონდოტიერს ვერავინ მოთხოვდა რომ სამხედრო საქმის არსი გადმოეცა (ეს მავანმა კონდოტიერმა კი არა დიდმა მაკიაველიმაც ვერ შეძლო ბოლომდე დამაკმაყოფილებლად, და საერთოდ საეჭვოა ვინმემ შეძლოს). მაგრამ 21-ე საუკუნის სამხედროობა ცოტა სხვა საქმეა. მისი საქმიანობის არეალი, მართალია კვლავინდებურად რჩება მატერიალურ სფეროში (ბოლო - ბოლო სამხედრო საქმე ყველაზე `ვრედნი~ პროფესიაა, რომელიც სწავლობს და ასწავლის როგორ უნდა მოკლა შენნაირივე ადამიანები და რა ინსტრუმენტები არსებობენ ამისათვის), მაგრამ დღეს-დღეობით ნათელია, რომ სამხედრო საქმე, მისი არსი მენტალობის სფეროში ინაცვლებს.
აქ არ არის იმის დრო და ადგილი, რომ `ბაევიკის~ ან ტერორისტის ფსიქოლოგიაზე ვილაპარაკოთ და ის რეგულარული არმიის მეომრის მენტალობას შევაჯეროთ.  აქ მთავარია გავიაზროთ სხვა რამ-რომ ახალი ტიპის ომების ეპოქა დგება და რომ მართალია, სამხედრო საქმის არსში რიგი პარამეტრები უცვლელი რჩება, მაგრამ მეორე რიგი ძალიანაც იცვლება. მაგრამ ეს ცვლილებები იმდენად კლასიკური სამხედროს არსის (რომელიც 17-ე საუკუნის ევროპაში ჩამოყალიბდა) გადახედვისაკენ კი არ გვიბიძგებენ, არამედ იმისკენ რომ უფრო სირღმისეულად დავსვათ კითხვა სამხედრო საქმის სპეციფიკის შესახებ.

ძნელი შესამჩნევი არაა და დიდი ფილოსოფოსობა არ სჭირდება იმას, რომ სამხედრო საქმის სპეციფიკას სიკვდილთან წილნაყარობა ანუ სიკვდილისადმი სპეციფიკური მიმართება შეადგენს. საერთოდ ადამიანურ საქმიანობათა სფეროში, ყოველივე იმაში რასაც ძველი ბერძნები ეპისტემეს  (ცოდნას),  ტექნეს (ხელოვნებას) და ფრონესისს (გონივრულობა, გონებადამჯდარობა) უწოდებდნენ, სამი სფერო გამოიყოფა, რომელთაც სიკვდილისადმი სპეციფიკური, შეიძლება ითქვას უაღრესად ინტიმური დამოკიდებულება აქვთ. ესენია:
•    ფილოსოფია - რომელიც სოკრატული თუ კვაზისოკრატული განსაზღვრების თანახმად (რომელიც 11-ე საუკუნის ქართულ ფილოსოფიურ სკოლებზე გადამწყვეტ გავლენას ახდენდნენ) სხვა არაფერია თუ არა `წურთვნა სიკუდილისა~, სიკვდილის თრეინინგი, საკუთარ თავსა და სხვებში სიკვდილის შიშის გადალახვა. ინტელექტუალური ამაღლება ჩვენს სასრულობაზე, ოღონდ სრულიად სხვა ფორმით ვიდრე ამას ვთქვათ იაპონურ კულტურაში ჰქონდა ადგილი.
•    მედიცინა – სფერო რომელიც გულისხმობდა სიკვდილიდან დაცვას (ცხადია ეს დაცვა ყოველთვის პირობითია, ვინაიდან სიკვდილი მაინც ჩვენი მუდმივი და თანხმხლები თანამგზავრია)
•    სამხედრო საქმე , რომლის ძირითადი `ბიზნესი~ სიკვდილია ,მოკვდინებაა~, ოღონდ ეს მოკვდინება გაცილებით სხვა და სპეციფიკურია, ვიდრე ვთქვათ ქილერის მიერ ჩადენილი მკვლელობა. სამხედროც კლავს. ან მინიმუმ გეგმავს ამას, მაგრამ მისი ქმედება არსებითად სხვაა. და არა მხოლოდ იმიტომ, რომ მის მიერ განხორციელებული მკვლელობა სახელმწიფოს მიერაა ინსტიტუიზირებული. ეს შეიძლება  არც ისე არსებითი დეტალია. უფრო არსებითია ის, რომ სამხედროს არსებობის წესი პრინციპულად განსხვავდება ქილერის არსებობის წესისგან (ქილერს როგორც სიკვდილისადმი სპეციალურ მიმართებას არ ვიხილავ იმ მარტივი მიზეზის გამო რომ ის პათოლოგიაა, მაშინ როცა სამხედროს, მედიკოსისის ან ფილოსოფოსის დამოკიდებულება სიკვდილისადმი ნორმალური ადამიანების დამოკიდებულებიოს ფორმაა). შესაძლოა ამერიკის სტრატეგიული ავიაციის დევიზი `მშვიდობა ჩვენი პროფესიაა~ არცთუ ადექვატური ხუმრობა იყოს, მაგრამ ის გარკვეულ ზღვარს აფიქსირებს სიკვდილსა და სიცოცხლეს შორის. ზღვარს რომელიც ძალიან მყიფეა, მაგრამ არსებობს. და სამხედროებს ამ მყიფე ზღვარზე უწევთ მოქმედება.

მაგრამ ეს ოდნავადაც არ გვიხსნის იმას რა არის სამხედრო საქმე-მოწოდება თუ პროფესია. ან იქნებ სრულიად სხვა რამეცაა. მაგრამ სიკვდილისადმი სპეციფიკურ დამოკიდებულებაზე მითითება რაღაცაზე მაინც მიგვანიშნებს. ასეთი დამოკიდებულება (ვებერს თუ გავიხსენებთ არც მეცნიერებაში ძევს და არც პოლიტიკაში). არ არის შემთხვევითი, რომ სიკვდილის არსს როგორც წესი უაღრესად სიღრმისეულად ის ლიტერატორები იაზრებდნენ, ვინც  პროფესიონალი ოფიცრები იყვნენ. ლევ ტოლსტოი, გოტფრიდ ფონ კლაისტი, რილკე, ჩვენი გურამიშვილი ამის შესანიშნავი მაგალითებია. გავიხსენოთ რომ ბარათაშვილიც ოფიცრობას აპირებდა და მხოლოდ ბავშვობასი მიღებული რამვის შედეგად ვერ მოახერხა ეს.
ასე რომ სამხედროს პირველი თვისება სიკვდილისადმი მისი სპეციფიკური დამოკიდებულებაა. ყველა სხვა აქედან მოდის, იმისდამიუხედავად რამდენად იაზრებს ამას სამხედრო. ამ დამოკიდებულების არსი კი იმაშია რაც ყველაზე უკეთ ერთმა დიდმა იაპონელმა მოაზროვნემ (და არანაკლებ დიადმა სამხედრომ) ასე გამოხატა. Я постиг, что Путь Самурая - это смерть. В ситуации "или-или" без колебаний выбирай смерть. Это нетрудно. Исполнись решимости и действуй. Только малодушные оправдывают себя рассуждениями о том, что умереть, не достигнув цели, означает умереть собачьей смертью. Сделать правильный выбор в ситуации "или-или" практически невозможно.
Все мы желаем жить, и поэтому неудивительно, что каждый пытается найти оправдание, чтобы не умирать. Но если человек не достиг цели и продолжает жить, он проявляет малодушие. Он поступает недостойно. Если же он не достиг цели и умер, это действительно фанатизм и собачья смерть. Но в этом нет ничего постыдного. Такая смерть есть Путь Самурая. Если каждое утро и каждый вечер ты будешь готовить себя к смерти и сможешь жить так, словно твое тело уже умерло, ты станешь подлинным самураем. Тогда вся твоя жизнь будет безупречной, и ты преуспеешь на своем поприще.
ეს სიტყვები სამურაი იამომატო ცუნემოტოს ეკუთვნის და გადმოცემულია წიგნში, რომელიც სამურაის, უფრო ზუსტად სამურაობის არსს ეხება. სხვათა შორის იაპონური და ჩინური  ტრაქტატები ერთი ასპექტით განსხვავდებიან. ჩინეთში ტრაქტატის ადრესატი ჩვეულებრივ მხედარმთავარია, ხოლო იაპონუ- რისა-მეომარი. ეს ისე სხვათა შორის. რაც შეეხება იმას თუ რას ნიშნავს გზა, რომელზეც იამომატო ლაპარაკობს (სხვათა შორის ეს კონცეპტი სუნ-ძისათვისაცაა დამახასიათებელი) ამას ქვემოთ შევეხებით.

ცხადია სიკვდილთან წილნაყარობა ყველა ადამინისთვისაა დამახასიათებელი. ოღონდ  როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ არსებობს ადამიანური საქმიანობის ფორმები,  რომელნიც სათანადო პროფესიულ კვალიფიკაციას მოითხოვენ.  მაგალითად სამხედრო საქმე საქმე გულისხმობს იმას, რომ სამხედროს გარკვეული პროფესიული ჩვევებიც უნდა ჰქონდეს. ვთქვათ ერკვეოდეს ტაქტიკასა და იარაღში, გააჩნდეს გარკვეული ფიზიკური კონდიციები. იყოს დისციპლინირებული. ახალი დროის დადგომის შემდეგ ( ანუ 18-ე საუკუნის ომებიდან მოყოლებული ) ეს ამდენად ნათელია რომ ამაზე დავაც არ არის საჭირო. მაგრამ ყოველივე ეს გარეგნული ატრიბუტებია, რომლების მეომრის შინაგან არსს არ გამოხატავს.   ამ არსის პირველი ნიშანი ისაა, რასაც შეგვიძლია უფართოესი არსით გაგებული ღირსება ვუწოდოთ. ამასთან ეს ღირსებაც, ისევ სიკვდილთან სპეციფიკურ მიმართებით განისაზღვრება. იგივე იამომატო ცუნემოტო წერს: Путь Самурая - это прежде всего понимание, что ты не знаешь, что может случиться с тобой в следующий миг. Поэтому нужно днем и ночью обдумывать каждую непредвиденную возможность. Победа и поражение часто зависят от мимолетных обстоятельств. Но в любом случае избежать позора нетрудно - для этого достаточно умереть. Добиваться цели нужно даже в том случае, если ты знаешь, что обречен на поражение. Для этого не нужна ни мудрость, ни техника. Подлинный самурай не думает о победе и поражении. Он бесстрашно бросается навстречу неизбежной смерти. Если ты поступишь так же, ты проснешься ото сна.
ეს ციტატა რამოდენიმე ასპექტით არის საინტერესო. ჯერ ერთი ის, რომ მხცოვანი სამურაი (რომელიც ტრაქტატის წერის მომენტში ბუდისტი მღვდელია), ხაზს უსვავს სამხედრო საქმეს როგორც გაურკვევლობაში გამუდმებულ ყოფნას (Путь Самурая - это прежде всего понимание, что ты не знаешь, что может случиться с тобой в следующий миг). შემდეგ იმას აფიქსირებს, რომ ამ გაურკვევლობის დაძლევაზე გამუდმებით უნდა იფიქრო (Поэтому нужно днем и ночью обдумывать каждую непредвиденную возможность. Победа и поражение часто зависят от мимолетных обстоятельств) დაბოლოს უსვავს ხაზს იმას, რომ თუ გაურკვევლობამ გაიმარჯვა შენზე ყოველთვის არსებობს გამოსავალი ღირსეულად მოკვდე (Но в любом случае избежать позора нетрудно - для этого достаточно умереть. Добиваться цели нужно даже в том случае, если ты знаешь, что обречен на поражение. Для этого не нужна ни мудрость, ни техника. Подлинный самурай не думает о победе и поражении) . ამასთან არსებითია გაბედულად გაემართო იქ სადაც სიკვდილს უნდა შეხვდე (Он бесстрашно бросается навстречу неизбежной смерти).
რასაკვირველია მე არ ვაპირებ შუა საუკუნის სარაინდო (გნებავთ ევროპული, გნებავთ ქართული, გნებავთ იაპონური) გაგების გადმოტანას თანამედროვე სამხედრო რეალიებზე, მაგრამ ერთი რამ უეჭველია: იამამოტოსთან ჩამოთვლილი ეს ასპექტები ( გაურკვევლობის მაღალ ხარისხში განუწყვეტელი ყოფნა, ამ გაურკვევლობასთან მუდმივი მიმართება, ღირსება, დაკავშირებული სიკვდილ-სიცოცხლი ზღვარზე მუდმივ ყოფნასთან და გაბედულებასთან სიკვდილის წინაშე) დღევანდელ მეომარსაც ისევე ახასიათებს, როგორც შუა საუკუნეების სამურაის. მეტსაც გეტყვით : ეს რეალიები გერმანული ფილოსოფიის კონცეპტუალური აპარატის ფარგლებშიც ისევე კარგად შეიძლება აღიწეროს (ოღონდ ცხადია სულ სხვა ფორმით) ვიდრე იაპუნურ სამურაულ კულტურაში. და ასეც მოვიქცევით. აღწერისთვის კონცეპტუალურ საფუძვლად ჰაიდეგერის `ყოფიერებასა და დროს~ ავიღებთ, იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ განსხვავებით კანტიდან, რომელთანაც ძირითადი პრობლემაა როგორ შეიძლება საგანთა შესახებ რაიმე დავადგინო ისეთი, რაც საგნებზე დაკვირვებიდან არ მიმიღია, განსხვავებით ჰეგელის და შელინგის გრანდიოზული მსოფლიო-ისტორიული პროცესის გამააზრებელი კონსტრუქციებიდან, ჰაიდეგერის ამ ნაშრომში ანალიზის ცენტში სწორედაც რომ ინდივიდუუმია, თანაც განხილული მისი სასრულობის ანუ სიკვდილთან მიმართების თვალთახედვით. ამიტომ საკვირველი არაა პირველ რიგში ჰაიდეგერს მივმართოთ. ამასთან მე მაქსიმალურად შევეცდები მისი აზრი მარტივად გადმოვცე.

თავდაპირველად გაურკვევლობით და მასთან დაკავშირებული ფენომენებით დავიწყოთ. ბანალური ფაქტია რომ ადამიანის ცხოვრებაში გაურკვევლობის ელემენტი ყოველთვის მონაწილეობს. ეს, თუ ერთ ფილოსოფოსის პერეფრაზს გავაკეთებთ. თავად საგანთა დაფარულობით თუ მოვლენათა სიბნელითაც არის გამოწვეული, და ადამიანის სიცოცხლის ხანმოკლეობითაც. ვთქვათ გაურკვევლობაში ვართ პაემანზე, უფროსთან შესვლისას და თუგინდ სტადიონზეც კი. ჩვეულებრივ გაურკვევლობა იწვევს ნერვიულობას, რომელიც ზოგ შემთხვევაში შიშში გადადის. მაგრამ ეს შიში ყოველთვის კონკრეტული სიტუაციის შესაძლო შედეგის წინაშე გაურკვევლობის შიშია. მას ყოველთვის თავისი კონკრეტული ადრესატი ( ადამიანი,სიტუაცია და ა.შ.) ჰყავს.
მაგრამ არსებობს გაურკვევლობის წინაშე მეორე მიმართებაც, რომელსაც ჰაიდეგერი ძრწოლას (Angst) უწოდებს და მას უპირისპირებს რაიმე კონკრეტულისადმი შიშს (Furcht). ჰაიდეგერის თქმით ძრწოლისას: `მუქარას არა აქვს გარკვეულ რაიმეზე საზიანობის ხასიათი.. ძრწოლის `რისწინაშე~ სავსებით გაურკვეველია. ძრწოლაში გვხვდება არა რაიმე ეს, ან ის, რომელთანაც - როგორც დამმუქრებელთან - რაიმე პრობლემა შეიძლება გვქონდეს. ამიტომ ძრწოლა ვერ ხედავს რაიმე გარკვეულ `აქ~ და `იქს~- , რაც ახლოვდება როგორც დამმუქრებელი. დამმუქრებელს არსად-ყოფნა ახასიათებს ძრწოლის `რისწინაშე~. ძრწოლამ `არ იცის~ თუ რა არის ის რის წინაშეც იგი ძრწის(ს&ც,284-285).
დამეთანხმებით ეს სრულიად სხვა ფენომენია, სრულიად განსხვავებული თუგინდ სიკვდილის წინაშე შიშისგან. მეტიც ეს უკანასკნელი მხოლოდ იმის საფუძველზეა შესაძლებელი, რომ ძრწოლა გაურკვევლობის როგორც ასეთის, `გაურკვეველი გაურკვევლობის~ წინაშე გვხვდება ადამიანთა არსებობაში. ის რის წინაშეც ძრწიან `არაფერია~, `არარაა~. ძრწოლა მთლიანად ჩვენი სამყარი-ში-ყოფნითაა განპირობებული თუ მასში ფესგადგმული. მაგრამ ის ამავე დროს ყოველივე გარემომცველს ფასს აკარგვინებს.
მაგრამ ჰაიდეგერი ძრწოლას ნეგატიურ ასპექტში სრულიადაც არ იაზრებს. თუგინდ იმიტომ, რომ გარე სამყარო გაარარავებულია, ძრწოლა ააშკარავეს, საცნაურს ხდის ადამიანის არსებობის უმნიშვნელოვანეს მახასიათებელს: იყოს ის რაც არის ანუ მის თავისუფლებას. და ეს საშუალებას აძლევს სხვაგვარად გაიხსნა სამყაროს წინაშე, გახდე სხვა. ამდენად ძრწოლვა განსხვავებით შიშისაგან პოზიტიური ფენომენია. ფაქტობრივად იგია საფუძველი იმისა, რომ ადამიანს საკუთარ თავისუფლებას წარუდგეს და ეს უკანასკნელი ადამიანს.  
მოვახდინოთ ახლა თქმულის ექსტრაპოლაცია სამხედრო საქმის არსის მიმართ. გაურკვევლობაში ყოფნა ნებისმიერი ადამიანისთვის არის დამახასიათებელი, მაგრამ სამხედრო საქმეში არსებული გაურკვევლობა რამდენადმე სხვა ხასიათს ატარებს. აქ საქმე იმაში, როდია, რომ სამხედრო საქმისას გაურკვევლობის ხარისხი უფრო მაღალია ( არ ვიცით იქნება თუ არა ომი, ბრძოლის დინამიკა განუსაზღვრელია და სწრაფად ცვალებადი, ან თუნდაც გაწინაურებენ თუ გაქვეითებენ). ეს უბრალო შიშია იმის წინაშე, რომ რაიმე ისე არ მოხდება, როგორც გინდა რომ მოხდეს. სამხედროს როგორც ასეთს სიკვდილთან სპეციფიკური ( თავად გაურკვეველი, ვითარებიდან გამომდინარე:  სამხედრომ არ იცის მოკვდება თუ გადარჩება) , მიმართებიდან გამომდინარე მზაობაა ჩამოყალიბებული (ან უნდა ჰქოდეს) იმისათვის, რომ ის ცხოვრებაში ერთხელ მაინც შეხვდება ძრწოლას. მეტიც ძრწოლისას, როდესაც ყველაფერი აარავდება და აზრს კარგავს სამხედრო თავის თავს უნდა ნახულობდეს. ხსენებულ იაპონურ ტრაქტატში ვკითხულობთ: `Господин Наосигэ говорил: "Путь Самурая - это стремление к смерти. Десять врагов не совладают с одержимым человеком". Здравый смысл никогда не совершит ничего подобного. Нужно стать безумным и одержимым. Ведь если на Пути Самурая ты будешь благоразумным, ты быстро отстанешь от других. Но на Пути не нужно ни преданности, ни почитания, а нужна только одержимость. Преданность и почитание придут вместе с ней. ცხადია ეს შეპყრობილობა რომელზეც მხცოვანი სამურაი ლაპარაკობს ისაა, ან იმავე ჯურისაა, რასაც ჰაიდეგერი ძრწოლას უწოდებს : მის წინაშე თვით ისეთი სამურაული ნორმებიც კი კარგავენ აზრს, როგორიც გონება, სიდენჯე, და თვით ერთგულება და პატივისცემაა. კარგავს იმიტომ, რომ შეპყრობილი ძრწოლისას არარას წინაშე მარტო რჩება. ის ამყარებს უშუალო კავშირს, იმასთან რაც ყოველგვარი გაურკვევლობის საფუძველია, გაურკვევლობასთან როგორც ასეთთან და ძრწის იქ სადაც ყოფიერება და არარა ერთმანეთთან თავისუფალ გაცვლა-გამოცვლაში მყოფობენ.



იამომატო ცუნემოტოს მტკიცებით გაურკვევლობის უკიდურეს მაღალ ხარისხში ჩაყენებული მეომარი ვალდებულია: Поэтому нужно днем и ночью обдумывать каждую непредвиденную возможность. აქ არ არის ლაპარაკი მხოლოდ ტაქტიკური ვითარების შესაძლო ცვალებადობაზე ან თუგინდ ბანალურ თვითგადარჩენაზე. არ დაგვავიწყდეს რომ აქ მოხსნილია სიკვდილის შიში და ძრწოლაში ყოფნა  ცხოვრების წესადაა ქცეული. ეს რასაკვირველია არ გამორიცხავს იმას, რომ სამხედროს ადექვატური ინფორმაცია ჰქონდეს მიმდინარე მოქმედებებზე , მზად ჰქონდეს იარაღი და არ დაკარგოს ფიზიკური კონდიცია. სხვა ადგილას იამატო აზუსტებს რას გულისხმობს იგი:. Воин должен готовиться ко всему заранее. Даже в повседневных делах проявляется глубина души. ანუ დღე და ღამ  ყოველი მოულოდნელი ვითარების შესახებ აზროვნება გულისმობს ყოველივესთვის წინასწარ მომზადებად. მაგრამ ეს ყველაფერი შეიძლება დავახასიათოღ როგორც ზრუნვა (ამ სიტყვის ყოველღდიური და არა ფილოსოფიური გაგებით).
თუმცა არც იმას გვიშლის არავინ, რომ ზრუნვის ფილოსოფიური გაგება ავიღოთ და ვიკითხოთ: რაში და როგორ ვლინდება ზრუნვის ფენომენი (რომელიც მხოლოდ ადამიანურ არსებებს ახასიათებთ განსხვავებით ცოცხალ არსებებში გავრცელებული მოვლის ფენომენისგან) სამხედრო საქმეში.
ზრუნვის დახასიათება ერთი რომაული იგავით შეიძლება დავიწყოთ. მისი ტექსტი ასე ჟღეს: ` ერთთხელ როცა `ზრუნვა~ მდინარეს გადადიოდა დაინახა თიხიანი ნიადაგი : ჩაფიქრებულმა აიღო მისი ნაწილი და დაუწყო გაფორმება. როცა იგი იმას ფიქრობდა თუ რა შეექმნა,, მიუახლოვდა იუპიტერი. მას სთხოვა `ზრუნვამ~ , გაფორმებული თიხისათვის სული ებოძა, რაც იუპიტერმა სიამოვნებით შეასრულა. მაგრამ როცა `ზრუნვამ~ მის მიერ შექმნილისათვის სახელ;ის დარქმევა მოინდომა, ეს აუკრძალა იუპიტერმა და მოითხოვა ქმნილებისათვის მისი სახელი მიეცათ. სახელის თაობაზე ზრუნვასა და იუპიტერს შორის კამათისას წამოიწია ნიადაგმაც(თელლუს-მიწის პერსონიფიცირებული ღვთაება-კ.კ.) და ისურვა შექმნილისათვის მისი სახელი მიეცათ, რადგან მან ხომ მას საკუთარი სხეულის ნაწილი მისცა. მოკამათეებმა მსაჯულად სატურნი მოიწვიეს. და სატურნმა აუწყა შემდეგი: `შენ იუპიტერო რადგან სული მიეცი, სიკვდილის შემდეგ მიიღებ მის სულს, შენ კი მიწავ, რადგან სხეული აჩუქე, მისი სიკვდილისას - მის სხეულს. მაგრამ რადგან ეს არსება პირველად `ზრუნვამ~ შექმნა, დაე სანამ ცოცხლობთ `ზრუნვა~ ფლობდეს მას~.(ზც302-303).
რომაელებში, ერში რომელიც სამხედრო საქმეში კაცობრიობის ისტორიაში ყველაზე დიდ სამხედრო ძლევამოსილებას მიაღწია ზრუნვის ცნება უკიდურესად პოპულარული იყო და ეს ალბათ არ  არის შემთხვევითი (შეგვიძლია გავიხსენოთ აგრეთვე დიდი დრამატურგის სენეკას სიტყვები: ოთხ არსებულ ბუნებაში (ხე, ცხოველი, ადამიანი, ღმერთი) ორი უკანასკნელი- მხოლოდ რომელთაც აქვთ გონება - ერთმანეთისაგან იმით განსხვავდება, რომ ღმერთი უკვდავია,ხოლო ადამიანი მოკვდავი. აქ თავისი ბუნება სრულყოფას პოულობს, ერთ-ერთის სახელდობრ, ღმერთის სიკეთე, მეორეში ადამიანში, ზრუნვა.
ზემოხსენებული, რომაული იგავი პოპულარური იყო წინარომანტიზმის და რომანტიზმის ხანაში. `ფაუსტში~ ზრუნვის ხატი, ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესია .შეგვიზლია გავიხსენოთ ბარათაშვილიც,რომელიც ზრუნვას სწორედ სიკვდილთან მიმართების კონტექსტში იაზრებს:
ნათელია, რომ ლიტერატურული ქმნილებები, თუგინდ შედევრები, ცხადია ვერ გვიპასუხებენ იმას თუ რატომ არის ზრუნვა სამხედრო საქმის ერთ-ერთი საფუძველი.   ფილოსოფოსებს (მათ შორის ჰაიდეგერს) არაერთგზის აღუნიშნავთ, რომ ადამიანის ყოფიერებას საკუთარი-თავის-წინმსწრები ხასიათი აქვს. ის არსებითად და ყოველწამიერად პროეცირებულია მომავალზე. სწორედ ამგვარი თავის-თავის-წინმსწრებობის გამოა შესაძლებელი, რომ ჩვენ რაიმე დავგეგმოთ. ამიტომ იამომატო ცუნემოტოს მოთხოვნას, რომ სამურაიმ ყოველივე წინასწარ გაიაზროს და ყოველივესათვის წინასწარ იყოს მზად, არსობრივ ბაზისად სწორედ ადამიანის ეს წინმსწრები ბუნება უდევს. მაგრამ ეს წინმსწრებობა არასოდეს არსობს ზოგადი და აბსტრაქტული სახით. ის ყოველთვის კონკრეტულია და როგორც ასეთი ვლინდენა იმის სახით რასაც ჰაიდეგერი ზრუნვას უწოდებს.
ჰაიდეგერის მიხედვით ზრუნვა არ არის ისეთი ფენომენების ჯამი, როგორიცაა ნება, სურვილი და სხვა მისთანანი. პირიქით, ესენი იმიტომ არიან შესაძლებელნი რომ ადამიანის არსებობაში ჩადებულია თავის-თავის-წინსწრების ფენომენი ,რომელიც სამყაროსთან მიმართებაში თავს იჩენს როგორც ზრუნვა. თავის-თავის-წინსწრება და ზრუნვა აუცილებელ მახასიათებლად მოიცავენ არაგულგრილობას (გულგრილობა სწორედ ისაა, როდესაც მომავალზე პროეცირებას არ ახდენ და არ ზრუნავ). ამდენად მომავალზე ადამიანის ორიენტირებულობა იმთავითვე იღებს ზრუნვის ხასიათს ( შემთხვევითი არაა რომ  ზრუნვისადმი ადამიანის მიკუთვნებულობაზე განაჩენი სატურნს, დროის და მაშასადამე მომავლის ღმერთს გამოაქვს).
შეგვიძლია შევაჯამოთ: გაურკვევლობის როგორც ასეთის წინაშე განცდილი ძრწოლისას( რაც როგორც ვთქვით სამხედრო საქმის აუცილებელი თანმხლებია), ადამიანი ორიენტირდება მომავალზე, კონცენტრირებულად არსებობს თავის-თავის-წინმსწრების სახით და ასეთ არსებობაში თავს ავლენს როგორც არსება ზრუნვას რომ შეუპყრია. ზრუნვის კონკრეტული გამოვლინებები ( ვთქვათ თანამებრძოლებზე ზრუნვა) სწორედ ამგვარი მზრუნველად-ყოფნის, როგორც ასეთის გამოვლინებაა. და ამგვარი ზრუნვისას ის ყოველთვის მომავალზეა ორიენტირებული, წარსულსაც და აწმყოსას მომავლის თვალსაწიერიდან აფასებს. და ამგვარი ზრუნვით ის ახერხებს იმ ზეგაურკვევლობის დაძლევას რომლის წინაშე დგომა მისი პროფესიული ვალია. ზრუნვა მას საშუალებას აძლევს მიიღოს გადაწყვეტილება,ვინაიდან გადაწყვეტილების მიღება მხოლოდ მაშინ შეგიძლია თუ რაიმეს მიმართ გულგრილი არა ხარ. აქ ლაპარაკია იმ გადაწყვეტილებაზე რომელსაც ფილოსოფოსები ექსისტენციალურს ვეძახით. გადაწყვეტილებისა, რომელიც ჩვენმს უკანასკნელ გადაწყვეტილებად შეიძლება იქცეს. ამიტომაც არის რომ ჭეშმარიტი სამურაი იამომატო ცუნემოტოს თანახმად გამარჯვებაზე ან დამარცხებაზე კი არ უნდა ფიქრობდეს, არამედ იმაზე, რომ გაბედულად გააკეთოს ის მზრუნველი არჩევანი, რომელიც მისთვის საბოლოოც კი შეიძლება აღმოჩნდეს.
ღირსება და სინდისი

იამამოტოს შემდეგი თეზისია: Но в любом случае избежать позора нетрудно - для этого достаточно умереть. იგულისხმება, რომ სამურაისთვის მთავარი გამარჯვება ან დამარცხება კი არაა არამედ ღირსება. ეს ალბათ არა მხოლოდ სამურაის კი არ ეხება, არამედ ნებისმიერ სამხედროს. ის რასაც `ოფიცრის ღირსებას~ ეძახიან, სწორედ ხსენებული ფენომენის საფუძველზეა შესაძლებელი, ფენომენზე რომელიც სირცხვილის თავიდან აცილებას გულისხმობს (თუგინდ სიცოცხლის ფასად).
მაგრამ სირცხილი სხვა არაფერია თუ არა სინდისის ანტიპოდი. უფრო სწორად ადამიანს იმიტომ აქვს სირცხვილის განცდა რომ მას ისეთი რამ აქვს როგორიცაა სინდისი. აქ არ ვლაპარაკობ საზოგადოებრივ შერცხვენაზე, თავსლაფის დასხმაზე. ლაპარაკია იმგვარ შინაგან სირცხვილზე, რომელიც სინდისის ქეჯნითაა გამოწვეული ან რომელმაც სამომავლოდ ასეთი რამ შეიძლება გამოიწვიოს). მაგრამ რაშია სინდისის ფილოსოფიური საზრისი?
ჰაიდეგერის მიხედვით სინდისის არსი მის ძახილობით ხასიათშია. ძახილი არც პირდაპირი აზრით უნდა გავიფოთ და არც მეტაფორად. ამ ტერმინით ჰაიდეგერი სხვა რამეს აღნიშნავს. ჰაიდეგერის თანახმად ადამიანის არსებობა გახსნილია თავისი თავისთვისაც და სამყაროსთვისაც (და ამიტომ შეუძლია თავის-თავის-წინმსწრებად ყოფნა). სინდისის ძახილში ადამიანს სწორედ ეს გახსნილობა ეძახის და მოუწოდებს მას, რომ იყოს ის რაც უნდა იყოს. ამგვარი გახსნილობის გარეშე სინდისის ძახილი შეუძლებელი იქნებოდა. ამიტომაცაა რომ ცხოველები, რომელთაც ამგვარი გახსნილობა არ ახასიათებთ არ იცნობენ ისეთ რაიმეს როგორიცაა სინდისი. ჰაიდეგერი წერს: `რას უძახის სინდისი ხმობილს? მკაცრად თუ ვიტყვით - არაფერს, ძახილი არაფერს გამოთქვავს, სამყაროს ხდომილებათა შესახებ, არაფერს არ ყვება. იგი ყველაზე ნაკლებად ისწრაფვის იქითკენ, რომ ხმობილში `მონოლოგი~ გააჩაღოს~...ძახილი მოკლებულია რაიმე გამოხმაურებას. იგი პირველად სიტყვებშიც კი არ მოექცევა - დამაინც ყველაფერია ბნელსა და განუსაზღვრელს გარდა. სინდისი მხოლოდ და მუდამ დუმილის მოდუსში მეტყველებს~(ს&ზ410).
სინდისი მდუმარე ძახილში ადამიანური არსებობა Eეძახის საკუთარ თავს. ამ ძახილში ვლინდება ზრუნვა, რომლის მეშვეობითაც იძლევა გაურკვევლობა. ამგვარ ძახილს ადამიანმა შეიძლება წაუყრუოს კიდეც, მით უფრო რომ ეს მდუმარე ძახილია რომლებიც სხვებმა შეიძლება ვერც გაიგონონ. აქ საქმე ისევეა, როგორც შექსპირის ბოროტმოქმედი პერსონაჟების შემთხვევაში , რომელთაც ეცხედებათ მათ მიერ მოკლულთა აჩრდილები, მაშინ როდესაც მათ გვერდით მდგომნი ამ აჩრდილებს ვერც კი ამჩნევენ. .მაგრამ სინდისის ძახილის მდუმარება არ ნიშნავს იმას თითქოს იგი საკუთარი თავის მიჩუმათების საშუალებას მოგცემს. ის ერთხელადაც ისე იყვირებს რომ აგიძულებს მოუსმინო.
შევაჯამოთ: გაურკვევლობის როგორც ასეთის წინაშე მდგომ სამხედროს ძრწოლის აქტში ეხსნება ისეთი რამ როგორიცაა ზრუნვა. ეს ზრუნვა ნიშნავს არაგულგრილობას ყოველივე იმის წინაშე რაც შენს ირგვლივ ხდება. ამგვარი ზრუნვის პროცესში ხდება გაურკვევლობის დაძლევა. ეს დაძლევა იმას კი არ გულისხმობს, რომ ჩვენ მეტად ინფორმირებულები ვხვდებით რეალობის შესახებ, არამედ იმას, რომ ჩვენ თავისუფალ არჩევანს ვაკეთებთ, იმისდამიუხედავად როგორი იქნება მისი შედეგი და ამით ვმაღლდებით გაურკვეველზე. ამ ამაღლების ენერგიას კი სინდისის ძახილი გვაძლევს, მდუმარე ძახილი ზრუნვის როგორც ასეთის და არა მისი რომელიმე გამოვლენის ფენომენი. ამ დროს ჩვენ სიკვდილზე მაღლა ვდგებით.



იამამოტოს ტრაქტატთი არაერგზის გვხვდება გამოთქმა ` სამურაის გზა~. იაპონურად სამურაის, უფრო ზუსტად მეომრის გზას ბუსიდო ეწოდება. ეს სიტყვა კომპოზიტია, სადაც `ბუსი~ მეომარს ნიშნავს, ხოლო `დო~- გზას. როგორც ჩანს ეს უკანასკნელი ჩინური დაოს იაპონური ვარიანტია. დაო აგრეთვე გზას ნიშნავს. ეს სიტყვა ძირითადად ძველი ჩინური ფილოსოფიიდანაა ცნობილი, ,მაგრამ მას არანაკლები მნიშვნელობა აქვს ძველი ჩინური სამხედრო ტრაქტატებისთვის. მაგალითად სუნ ძის ტრაქტატის პირველივე თავი ამ გზის დეფინიციით იწყება. სუნ ძი წერს : `გზა ეს არის, როცა მიაღწევენ იმას, რომ ხალხისა და მმართველის აზრები ერთმანეთს ემთხვევა, როცა ხალხი მზადაა მასთან ერთად მოკვდეს, როცა მას არაფრის ეშინია და არაფერს უყურებს ეჭვის თვალით~ (გვ35). მოგვიანებით სუნ-ძი წერს:` ომი ესაა მოტყუების გზა (ალბათ უფრო სწორია მოჩვენების-კ.კ.). ამიტომ, თუ რაიმე შეგიძლია, მოაჩვენე მოწინააღმდეგეს , რომ არ შეგიძლია. თუ რაიმეთი სარგებლობ, მოაჩვენე, თითქოს შენ ამით არ სარგებლობ; იქნებ შენ ხარ ახლოს - მოაჩვენე თითქოს შორსა ხარ; იქნებ შენ შორსა ხარ, მოაჩვენე თითქოს ახლოს ხარ; გაიტყუე იგი თითქოს სარგებლობით; დაშალე ან დააყენე ცუდ ხასიათზე; დაიპყარი თუ მას ყველფერი აქვს;-იყავი მზად; თუ ის ძლიერია აარიდე თავი; გამოიწვიე მისი განრისხება; გახადე უმართავი; მოაჩვენე თავი მორჩილად და აიძულე გახდეს თავის თავზე დიდი წარმოდგენის.~(გვ.35).
აქ ისევ მოჩვენების და ყოფიერების დიალექტიკაა. მოწინააღმდეგეს არსებული არ უნდა მოევლინოს ისე როგორც ის არის, ხოლო შენ ის დაუფარავად უნდა წარმოგიდგეს. ანუ მოწინააღმდეგეს უნდა ეძინოს ხოლო შენ ფხიზლობდე. საინყერესოა,რომ მოჩვენებისა და ჭეშმარიტების ორ გზაზე დიდი ძველბერძენი ფილოსოფოსი პარმენიდეც ლაპარაკობს. არისტოტელე საუბრობს ყოფიერების გზაზე, ხოლო ჰაიდეგერის ნაშრომების სათაურებში აგრეთვე ფიგურირებს სიტყვა გზა. მაგალითად სამანები ( Wegmarqen), თემშარა (Feldweg). მაგრამ ჩვენ წიაღსვლების გაკეთებას არც ძველბერძნულ ფილოსოფიაში ვაპირებთ და არც სუნ-ძის კომენტირებას. უბრალოდ გვინდა გავიაზროთ (თანაც სრულიად არაკატეგორიული ტონით)  რატომ არის ძველ შორეულაღმოსავლურ თუ შეიძლება ასე ეწოდოს ომის ფილოსოფიაში ან ანტიკურ ტრადიციაში  ესოოდენ მნიშვნელოვანი სიტყვა `გზა~. გავიხსენოთ ბერძენთა ღმერთი ჰერმესი დასაბამისეულად გზების მფარველი ღვთაება იყო. მის სახელს უკავშირდება სიტყვა `ჰერმენეია~,რომელიც ჩვენებურად ამბის მიტანას,გაგებას ნიშმავს.
გერმანულათ გაგების, განმარტების აღმნიშვნელი სიტყვა Erorten თავისი წარმომავლობით უკავშირდება `ადგილს~ (Ort) და შესაბამისად გზასაც (ადგილი,რომელიღაც გზაზე მყოფი ადგილია). განმარტება, გაგება გულისხმობს რაღაც გზაზე  რაღაცისათვის ადგილის მიჩენას. მაგრამ დასაბამისეული მნიშვნელობით სიტყვა, რომელიც დღევანდელ გერმანულში `ადგილს~ აღნიშნავდა, ნიშნაშვდა `შუბის ბუნიკს~, ანუ დასაბამისეული შეხება ჰქონდა სამხედრო საქმესთან. რატომ მაინცადამაინც ბუნიკი? როგორც ჰაიდეგერი აღნიშნავს ბუნიკი, წვერი, მწვერვალი  ადგილია, რომლისკენაც მიედინებსა და რომელშიც თავს იყრის ყველაფერი. ყოველივეს შემკრები ადგილი მსჭვალავს და ანათებს ყოველივეს. გზა ძველჩინური,შუა საუკუნეების იაპონური და ანტიკური გაგებით  თავისი არსით სწორედ ასეთი ყოვლისშემკრები ადგილების საფუძველიცაა და ერთობლიობაც.
ლაპარაკია გზაზე რომელსაც ყოველი არსებული თავის არსებობის განმავლობაში გადის. Eეს გზობა იმის საფუძველს წარმოადგენს რასაც სამხედრო კარიერა ჰქვია. მაგრამ ეს კარიერა არ არის მხოლოდ წოდებების ან თანამდებობების უბრალო ჩამონათვალი, რომელიც სამხედროს პირად საქმეში დევს. ეს რაღაც მეტია, ეს ისაა როგორ გადის სამხედრო სამხედროს გზას. აქ `გზა~ ცხადია არა მხოლოდ მეტაფორული აზრით მოიხმარება. ის ცხოვრების წესს აღნიშნავს. როცა ვთქვათ ვამბობთ `მან რთული ცხოვრებისეული გზა აირჩიაო~, ეს მხოლოდ მეტაფორა არ არის. რაღაც მეტია, სახელდობრ ამ ფრაზით ჩვენ ადამიანის მიერ არჩეულ ცხოვრების, არსებობის წესს ვახასიათებთ.
სიტყვა `გზა~ ქართულად, უფრო ზუსტად ქართველურად ქართულ-ჭანური ერთიანობის დონეზე აღდგება როგორც არსებითი სახელი .თუმცა სვანურში მას ზმნური მნისვნელობა აქვს. დღევანდელი სვანური სიტყვა ლიზი-`სვლა~ დასაბამისეული ფორმით აღდგება როგორც * ლი-გზ-ეი (მსგავსი მნიშვნელობით ჭანურში გვხვდება ზმნა ი-გლაზ-უ წავიდა, გაემგზავრა).( იხ. გამყრელიძა,მაჭავარიანი,348). შესაბამისად დასაბამისეულად ჩანს სიტყვა გზა რაღაც ობიექტს კი არ აღნიშნავდა, არამედ გზაზე დგომას, რაღაცის ქმედება.
ანუ სამხედრო საქმესთან მიმართებაში დასაბამისეული მნიშვნელობით გზა ნიშნავს არა რაღაც კომუნიკაციას, ტრასას ან ბილიკის, არამედ გზაზე დგომას, იმ გზაზე დგომას რასაც სამხედროობა ჰქვია. მაგრამ რას ნიშნავს სამხედრო გზაზე დგომა? მეტს არაფერს თუ არა ცხოვრების იმ წესს რომელიც ზემოთ უკვე აღვწერეთ: ძრწოლასა და ზრუნვას, არაგულგრილობასა და ღირსებას, სიკვდილს და სიკვდილისადმი წინსმწრებ გაბედულებას. ყოველივე ამაში ბინადრობა არის ის, რასაც მეომრის გზა ეწოდება.
არაკორექტულია კითხვა რა არის ეს გზა: რაღაც სოციალური, ბიოლოგიური, სამხედრო თუ სხვა არამ. ეს გზა პირველ რიგში კულტურულია, ან უფრო ზუსტად იმას ემყარება რაც საერთოდ შესაძლებელს ხდის კულტურას როგორც ასეთს. Iს ერთი გამოვლინებაა იმისა ტუ როგორ ხდომობს სამყარო.სამხედრო საქმე არ არის მხოლოდ რაღაც ინდივიდიუალური ან ჯგუფური.ის რაღაც მეტია,მასში ვლინდება ის თუ როგორ არსებობს,ხდომობს სამყარო როგორც ასეთი.ამიტომაც თქვა დიდმა ბერძენმა ფილოსოფოსმა::ომი ყველაფრის მამაა და ყველაფრის მეფე.და პრინციპში სამყაროში ის მოდელია ყველაზე ადექვატური,რომელიც იმ საქმეს განსაზღვრავს,სამხედრო საქმე რომ ჰქვია.



ჩვენ ჯერ კიდევ არ გაგვიცია პასუხი კითხვაზე, რომელიც დასაწყისში დავსვით: რა არის სამხედრო საქმე: მოწოდება თუ პროფესია. შეგვიძლია ვთქვათ, ერთიც , მეორეც და რაღაც მესამეც. რასაკვირველია სამხედრო საქმე მოწოდებაა. თუ ეს მოწოდება ადამიანს არა აქვს, არასდროს აირჩევს იმას, რასაც სიკვდილისადმი წინგამსწრებ გაბედულობაში მუდმივი ყოფნა ჰქვია. არ აირჩევს საქმეს, რომელიც ყოველწამიერად შეიძლება მოითხოვდეს სიკვდილისთვის თვალებში შეხედვას და მასთან სპეციფიკურ მიმართებას. ეორე მხრივ სამხედრო საქმე რასაკვირველია პროფესიაა, რომელიც განსაკუთრებულ სწრედაც რომ პროფესიულ მომზადებას მოითხოვს. მაგრამ ამავდროულად სამხედრო საქმე რაღაც მესამეცაა, ყველაზე სიღრმისეული რომელიც მოწოდებასა და პროფესიაზე მაღლა დგას და სამხედრო საქმის ამ ორ სეგმენტს აფუძნებს. ეს გზაა, გზა რომელიც გალაქტიონმა ასე დაახასიათა:

სამხედროობა ისაა, როდესაც ადამიანი ყოფიერების და არარას მიჯნაზე, გზაზე დგას და არა სხვათაშორის, არა მხოლოდ იმ დროს როდესაც გარდაუვალი სიკვდილი გვეწვევა, არამედ ყოველდღიურად. იყო სამხედრო, ნიშნავს შეგეძლოს შეიგრძნო ერთი წამი, მყისიერი მომენტი, ერთი ატომი, სადაც ყველაფერია კონცენტირებული: სამყაროს ბედიც და როგორ არსებობს იგი, ყოფიერების სისავსეც და არარას არარაობაც. ალბათ სამხედროები ისინი ვართ ვინც ამ გასაკვირ მიჯნაზე ვდგავართ.